Voor het boek Duurzaam uitgeven, gepubliceerd door Studio Kers i.s.m. het Informatiecentrum Papier en Karton, werd ik geïnterviewd door de auteur. Hieronder de integrale tekst…
Pieter Kers is ontwerper met een focus op print, zijn hart ligt bij het maken en vormgeven van boeken. Het thema Duurzaamheid en ontwerp speelt een grote rol in zijn werk. Het onderwerp wordt door hem onder de aandacht gebracht bij opdrachtgevers. Via een initiatief als duurzaamuitgeven.nl wil Kers meer mensen meekrijgen in de verduurzaming van print.
Wat drijft hem? ‘Ik verbaas mij er al jaren over dat bij uitgeverijen, doorgaans maatschappelijk verantwoorde organisaties, de zorg voor het milieu geen vanzelfsprekendheid is. Een boek moet meestal snel en kostenefficiënt worden gemaakt, duurzaamheid speelt zelden een rol. Ja, ‘groen’ papier met een FSC-logo, maar dat is niet genoeg! Als ontwerper en boekenmaker overzie ik de hele productie van een boek en kan eenvoudig inschatten hoe een printproductie duurzamer kan plaatsvinden. Het is helder dat er iets moet gebeuren vanwege de klimaatverandering en ook ik heb een verantwoordelijkheid.’ Kers stelt de kennis die hij heeft opgebouwd ter beschikking aan een breder publiek. Hij draagt zijn visie uit met de eerdergenoemde website en via blogs en artikelen. Daardoor raakte hij betrokken bij het project Duurzaam Boek. Hij pleit ervoor om ontwerpers meer bij het volledige grafische productieproces te betrekken. ‘Bij Duurzaam Boek konden we, door vanaf de eerste ontwerpschetsen duurzaam te denken, besluiten nemen die tot vijftig procent CO2-reductie leidden. Voor uitgevers interessant: dat gebeurde zonder meerkosten, wat zeg ik, het eindresultaat was een stuk goedkoper!’
Wat is ervoor nodig om die werkwijze breder toe te passen? ‘Essentieel is het bewustzijn dat er wat moet gebeuren. Vervolgens kan de opdrachtgever de (deskundige) ontwerper ruimte geven om duurzame keuzes te maken; maak hem of haar medeverantwoordelijk voor de duurzaamheid van het eindproduct. Bij het ontwerpen van producten kan, ja móét de ontwerper rekening houden met alle levensfasen van een product: van de grondstofwinning tot het moment dat het product wordt afgedankt en opnieuw wordt gebruikt als grondstof voor nieuwe producten. Ecodesign verlaagt de milieudruk, bijvoorbeeld door efficiënt en beperkt gebruik van grondstoffen, het vermijden van bepaalde materialen, beperking van transportkilometers door te kijken waar materialen vandaan komen, reductie van afval en gebruik van groene energie. Mijn ervaring is dat een gemiddelde printproductie met de juiste aandacht veel duurzamer kan worden gemaakt. De ontwerper heeft daar grote invloed op.’
Kers: ‘Kwaliteit en duurzaamheid kunnen het fysieke product onderscheidend vermogen geven, bijvoorbeeld ten opzichte van een digitaal product. Ik betwijfel of goedkoop gemaakte massaproducten een waardig alternatief zijn voor digitale producten die door lezers niet als een waardevol object worden ervaren. Duurzaamheid biedt product en lezer een plezierig verhaal.’ Kers wil uitsluitend duurzame producten maken. Het belangrijkste ingrediënt voor duurzaamheid is aandacht; aandacht voor kwaliteit, voor goede materialen en leveranciers, voor een lange levensduur en voor een optimale leeservaring. ‘Die aandacht leidt als vanzelf tot goed vormgegeven en met zorg geproduceerde producten.’ Niet iedere opdrachtgever vindt dat even belangrijk als Kers. ‘Laatst maakte ik een boek voor een groot bedrijf dat duurzaamheid hoog in het vaandel heeft. Toen ik begon over een duurzame papiersoort die per boekexemplaar een prijsverhoging van anderhalf procent zou opleveren werd ik meewarig aangekeken. Doe dat maar niet… Prijs is vaak de doorslaggevende factor. Ik vraag me dan af: waar zijn de ambitie en geloofwaardigheid?’
Zijn er genoeg ontwerpers met deskundigheid op het gebied van papier en duurzaamheid? Kers: ‘Dat is een probleem. Als er op grafische opleidingen al aandacht is voor print, is papier nauwelijks meer dan een gegeven, terwijl de soort papier juist van groot belang is voor de functie en duurzaamheid van een printproduct. Dat geldt ook voor het productieproces en de functie van een product in combinatie met de wensen van de doelgroep; print is een ondergeschoven kindje geworden op de grafische opleidingen. Het dunkt mij dat de papierketen hier in gezamenlijkheid een actieplan voor kan opzetten. Breng (kennis van) papier en karton terug in het grafische onderwijs!’