Al jaren staat het papieren product onder druk van digitale alternatieven, niet alleen e-books maar ook allerlei andere digitale toepassingen die, al dan niet “streaming”, de consument vinden of dat zouden moeten doen. Vaak hebben die vormen inderdaad voordelen en bovendien hebben niet alle papieren producten werkelijk bestaansrecht. Van dat laatste werd ik mezelf bewust toen ik bij een discussiegroep over e-books was aangeschoven en ik me bij de vraag waarom e-books beter zouden zijn realiseerde dat ik thuis zo’n 40-45 strekkende meter gevulde boekenplanken heb (gemiddeld 40 boeken per plank van 80cm). Hoeveel ik daarvan persé fysiek in huis wilde hebben werd me gevraagd? “Maximaal een kwart…, het merendeel is eigenlijk inferieur geproduceerde rommel en had ik net zo goed digitaal kunnen lezen of raadplegen.”

Niettemin, ik word nog altijd makkelijk verliefd op een goed vormgegeven en met zorg geproduceerd boek waarvan de inhoud me aanspreekt. Het fysieke van een boek heeft eigenschappen waarbij een digitale uitgave niet in de buurt komt. Een boek is een uniek object dat je kunt bewaren, koesteren en beschermen. Mensen identificeren zich met boeken, je kunt aan de boekenkast aflezen wie de eigenaar nu écht is (probeer dat eens met een e-reader, ik persoonlijk ga wel voor een boekenkast staan maar zie mezelf niet door de iPad van een ander scrollen). En een boek heeft tactiele waarde, het gevoel en zelfs de geur van het product draagt bij aan de band die een lezer ermee heeft en naarmate men het boek langer heeft wordt dat gevoel sterker. Een gelezen boek heeft niet een ezelsoor, het heeft jouw ezelsoor. Een boek kan ten slotte van tijdloze waarde worden en uitgroeien tot cultureel of historisch erfgoed. Dat zie ik bij een e-book of een YouTube video toch minder snel gebeuren. Of kunt u zich voorstellen dat er over 150 jaar verwoede verzamelaars van eerste releases van videos zijn? Een boek ontleent waarde aan het simpele gegeven tastbaar te zijn. En hoe beter uitgevoerd, hoe hoger de waarde.

Uiteindelijk gaat het bij boeken om “de consumptie van informatie”. En inderdaad, veel informatie ontleent geen waarde aan de verpakking en kan digitaal veel “rijker” zijn dan op papier mogelijk is. Evenzogoed zijn er boeken denkbaar waarbij de tactiliteit zozeer bijdraagt aan het leesgenot of de presentatie van de informatie dat een digitale uitgave er eenvoudig niet tegenop kan. En dé manier om een papieren uitgave te wapenen tegen competitie door electronische uitgaves is een boek maken waarvoor gewoon geen digitaal equivalent is. Een boek dat de lezer in de kast wil hebben omdat het goed vormgegeven en met zorg geproduceerd is en daardoor meer is dan de content alleen, een waardevol object kortom.